Etik, Ahlak ve İş Modeli
Kapitalist sistemler içerisinde oluşan stratejiler, dikey ve yatay entegrasyonlar, sermaye ile de beslenerek, dev yapıları yarattı. Dev yapılarda kendi egosistemlerini oluşturdu.
CRM dünyasında da, firmalar, müşterilerinin kendilerinin olduğunu iddia ettiler. Halbuki müşteri kendi içerisinde karar veren ve alternatiflere göre karar değiştiren, kendi karar parametreleri olan yapılardı. Fiziksel dünyada, kendi dünyaları içerisinde, tekillikle yaratılan, mecburiyet karar parametreleri artık elektronik ticaret ile mesafelerin anlamsızlaştığı bir hale dönüştü. Bu da müşteri yönetim anlayışlarını farklılaştırdı.
Egosistem ve Ekosistem karşılaştırması da bu anlamda ilk yazılarımdan bir tanesi.
Sanayi devrimi ile oluşan dev büyüklükler, profesyonellerin elinde dev egosistemlere dönüştü. Karar parametreleri müşteri merkezli değil, güç merkezli alınmaya çalışıldı.
Bu ayrışmış ve işlevsiz kültürlere yol açtığı gibi, VUCA dünyasında yönetilemez hale dönüştü. Yönetimler yine kendi kuralları içerisinde, yönetimi sağlamak için, kalite ve süreçlerin standartlaştırılması yoluna seçiyor olsa da, girişimciliğin bu yollardan farklı olduğunu da çok unutmamak gerekir. Bu bir okuma yöntemi ve doğru yerden okumadığında, doğru adımları atman çok zor oluyor.
İşlerin felsefesi güç ve büyüklük üzerine olunca, o zaman müşteri odağına almak, onların mahremiyetine saygı duymak gibi kavramlar karar parametrelerinin içerisine girememektedir. Bu nedenle hedefe giden her şey mübahtır Makyavelist anlayışı benimsemeleri çok daha kolay hale dönüşmektedir.
Finansal alandaki ekosistem yaklaşımı, herşeyi ben yaparım, müşteri bana muhtaç anlayışının tam tersi bir anlayış ile müşteriyi merkeze alarak, ona ve paydaşlara hizmetkar olmayı gerektiriyor. CRM’de benim müşteri anlayışından çıkartıp, biz bu insanların bir şeylerini çözeriz anlayışını, Alipay cüzdanlarında görüyoruz.
Müşterilerin mahremiyetinin korunması ve herkes ile her bilgiyi paylaşmamak için öncelikle bir etik, ahlaki olduğu otorite bilgisini vermesi ve bunu eşleştirecek altyapılar ile birleştirmesi, müşteriye fayda sağlayacak şekilde onu etkin çalıştırılması, CRM kadar müşteri değerini de arttırıyor. Bilgiyi güç olarak görüp, ne pahasına olursa toparlamak değil, müşteri ile birlikte değer yaratmak, paydaş ekonomisinin hayata geçirilmesinin, ekosistem oluşturulmasının kritikliğini görüyoruz. Bu bir zihniyet konusu olduğu için, düşünce tarzı, sorulan sorular, başlangıç noktaları, etik, ahlak ve felsefi bakış bile bu iş yapış tarzının başarısını etkiler.
Egosistem yaklaşımı neden başarısız olduğunu sorgulamaz. Çünkü başarısız olması için çalışan insanlar ve düşmanlar olduğunu düşünür. Bu yapıda müşteriye ne değer sağlıyorum sorusu ortadan kalkmış, kendime ne değer sağlıyorum sorusu daha ön plana çıkmıştır. Ancak soru paydaş kapitalizminin içerisinde, faydaların optimizasyonudur.
Alipay’in durumuna bakacak olursak, onun arkasında susame kredisi ile devletlerin vatandaşlarını kontrol etmek gibi başka konuları olduğunu da unutmamak gerekir. Dijital Hapis yazımda da, olayların nasıl geliştiğini anlatmaya çalıştım.
Öncelikle insanlık, müşteri, hissedar, çalışan, iş ortakları paydaşlar arasındaki çıkar dengesi, korunduğunda oluşacak etik, ahlaki, insanlığın ilerlemesini sağlayacak iş modelleri ancak sürdürülebilir iş modelleri haline dönüşmektedir.
Sistem açıklarını kullanarak, etik, ahlaki, insanlığı değil, kendi çıkarlarını öncülleyenler, kısa dönem bireysel başarılara imza atabilirler. Yenilikler onları yenilikçi değil suçlu yapar. Uzun dönem kollektif çıkarları korumak ise sürdürülebilir iş modellerini yaratır.
Sonuç olarak, iş modelleri kurarken, etik, ahlak, kollektif çıkarların, paydaşların korunduğundan emin olun ki, sürdürülebilir iş modelleri ortaya çıkartabilin.
