Fintek Pazarı ve Ekosistem
Finansal teknolojiler sektörü, finans gibi büyük bir sektörün dönüşümüne hizmet ediyor ve zaman zaman karışıklıklar olabiliyor. Bankaların büyük yapısı ile finteklerin yüksek değerlemesi zaman zaman birbirlerinin rakibi gibi algılanmalarına sebep olabiliyor. Ancak bankalar, fintek ile denge sağlayabildikleri sürece, bu gelişmelerden büyük fayda sağlayacaklar, aynı şey fintekler için de geçerli.
Gelecekte tablo bir noktada kırılabilir ancak bugün teknolojik gelişmelere liderlik edebilen Fintekler ile paraya yön veren bankalar birlikte çalışmak durumundalar.
Birlikte çalışma kültürünün zayıf olduğu yapılarda, bu durum çıkar çatışmalarına sebep olsa da, sonunda, bu süreçte herkes zaman kaybediyor. Birbirlerinin bütünleştirici olduklarını anladıklarında, alanlarının Dünya olduklarını fark edecekler ve daha büyük bir dalganın geldiğini göreceğiz.
2020 yılında fintek sektörü 34.2 Milyar $ yatırım almıştı. 2021 yılında pandeminin de etkisi ile bu rakam 131 Milyar $’a ulaştı.
2022 yılında, pandeminin zayıflaması, jeopolitik gelişmeler, Rusya- Ukrayna savaşı, yükselen enflasyon, faiz oranlarındaki belirsizlikler, kaotik ve belirsiz süreçler etkili oldu. Tüm kuruluşlar bu konuda güvenli bir liman arayışındalar.
Amerika ve Avrupa bölgesi bu eğilimden en hızlı etkilenen pazarlar oldu. Asya Pasifik pazarı daha temkinli gidiyor olsa da, yatırımların hala genişlediğini görüyoruz.
Finansal teknoloji oyuncularının bilindiği gibi, karlılıkları her zaman problem olsa da, onlar değerlemeye oynarlardı.
Finteklere çok yatırım yapıldığı dönemde, yıkıcı inovasyon ile bankacılığı bitirme iddiasının çok gerçekçi olmadığına tanık olduk. Artık finteklerde sürdürülebilirlik savaşına girmiş durumdalar.
Benzer balonu dot.com’da da görmüştük. Fintek’te de özellikle gerçeklikten uzaklaşmış, şişirilmiş beklentilerin, şişirilmiş egolar ile yaratılan Dünya’nın sonuna geldik.
Gerçekler bilinip, gerçekleri gizlenmesi bir seçimdi. Bunun sebebi de çözümü olmamaları ve çözmeye de niyetlerinin olmamasıydı.
Çözümü olanların gerçekliklerden korkmaz ve gerçeklerle yüzleşirler. Gerçeklere uygun çözümler bu sayede ortaya konulabilir.
Bu konunun özünde, tek bir noktanın başarılı olacağı inancı, farklı görüşlere ve farklılıkları desteklememek, şişirilmiş egolar, kişisel çıkarlar yatmaktadır.
Bugüne gelindiğinde artık Fintekler ayakta kalma savaşı yapmaktadırlar. 2007 sonrasında krizin ardından çözüm olarak çıkan Fintek’ler acaba kendileri çözüm olmayıp, yeni bir krizimi tetikliyor. Felsefi anlamda konunun çözümü olmadığı için bu hiptez doğru olabilir.
Faiz oranlarının hızla yükselmesi, mevduat ve kredi işi ile ilgilenen bankaların güçlenmesine, finteklerin ise, bunun ile yarışamamasına zemin hazırladı.
Bill Gates’in söylediği gibi, banka ortadan kaybolabilir bankacılık ise her zaman yaşayacak. “Banking is necessary, banks are not”.
Finteklerin hepsi de bu süreçte ayakta kalamayacak. FIS ve Worldpay’in yönetim şekli nedeniyle, yaşadığı başarısızlık bu konuyu bize daha iyi anlatıyor.
Fintekler, yeni çevik dünyanın parametreleri ile gerçeklikleri kabul ederek, yeni çözümler bularak, hata yaparak, hatalarından öğrenerek, müşteri odağında işler yaptıkları sürece sürdürülebilirliklerini sağlayacaklar.
Fantastik işler yapan, fanatik görüşler ile fintekleri yönetmeye çalışanların işi bu süreç içerisinde çok daha zorlaşacak.
Bunu görebilmek için Klarna firmasına da bakmak yeterli. 2018 yılında 2.5 Milyar $ değerlemesi olan firma, 2021 yılında 45 Milyar $’a ulaşmış, şimdilerde 6 Milyar $’lık değerlemeye tekrar inmiştir.
FIS ve Worldpay’de 43 Milyar $’a 2019 yılında satın aldığı firma ile birlikte, değerlemenin yarı yarıya düşerek, 39 Milyar $’a gerilemesi, artık gerçekliklere geri dönme zamanı olduğunu net olarak, ortaya koyuyor.
Balon dönemlerinde, yozlaşmış fikirler ve zihniyetlerde, yönetimleri daha da yozlaştırmaya yetti. 2008 yılındaki Enron skandalının bir başka versiyonu, Fintek alanında Wirecard’da da yaşandı. Deutche Bank’tan daha büyük bir değerlemeye ulaşan ve sonrasında ortadan kalkan bir balon. Muhasebe sahtekarlıkları, güven üzerine kurulu finteklerin ve finansal kuruluşların altındaki bir bomba gibi.
Finteklerin değer düşünün altında, merkez bankalarının faiz oranlarını yükseltmesi, yatırımcıların, artık fazla şişirilmiş isimlere ve modellere değil, karlılık ve işletme modellerinin sürdürülebilirliğe odaklanması yatıyor.
Bankaları tarihe gömecek olan o şişirilmiş kahramanlar artık ortalarda gözükmüyorlar. Bunlar gerçeklikten uzaklaşmış, müşteri ve iş modellerini anlamayan, şişirilmiş egolu yönetimlerden kaynaklanıyordu.
Bankaların da bu büyüklükleri içerisinde, çok büyük güçleri olduğu, teknoloji hizmetlerini verebildikleri, fintekleri de gerekirse satın aldıkları unutulmamalıdır.
Fintekler, ürün ve fikir aşkları ve egolarına kapılarak, aşırı mühendislik ile müşteri odaklarından kopmuşlardı. Aşağıdaki yazılarımda da bu sürecin nasıl yaşandığını kaleme almaya çalışmışım.
Bu süreç içerisindeki en büyük zihniyet sorunu, egosistem ve ekosistem arasında yaşanmıştır. Sektörün içerisinde bunu ilk tespitlerimde aşağıdaki yazımda özetlemişim.
Bankaların gücü hiçbir zaman göz ardı edilmemelidir. Fintek’in büyümesi, bankalar ile birlikte olacaktır. Bankalar ile Fintekler bu dengeyi ne kadar iyi sağlarsa, o kadar çok bu süreçten fayda sağlayacaklardır.
Parasal bolluk süreci eski günlerde kaldı. Yatırımlar %45 düştü. Girişim sermayesi %35 düşül gösterirken, Fintek sektöründe, girişim sermayesi yatırımları %45.7 azaldı.
2022 yılında Türkiye’de 34 yatırıma 90 milyon $ fon sağlandı ancak tabii ki sektörün gelişmesi için çok küçük rakamlar. Fintekler sadece sermaye akışı ile bu süreci yönetemezler, yeni iş modelleri ve gelir kalemleri yaratmak zorundalar.
Ekosistem yaklaşımını benimsemeden de, finteklerin büyümesinin de imkanı yok gözüküyor. İşin boyutu, çözülecek problemlerin büyüklükleri, sektördeki insan gücüne bakıldığında, platform ve ekosistem yaratarak işin ölçeklenebileceği aşikar.
Fintekler, bankalara kesilen cezalardan veya kampanya bütçelerinden bile daha az yatırım alıyorlar. Finteklerin etki yarattığı müşteriler, henüz banka müşterilerinin %1'i bile değil.
Dünyadaki tüm bankaların cezaları 321 Milyar $, fintek yatırımları 234 Milyar $. Bankalar cezalarını finteklere yatırsalar, gerçekçi ayağa yere basan ürün ve hizmetlerin her iki taraf için de fayda yaratacağı çok net gözüküyor.
Bu süreç içerisinde, ürünün ve teknolojinin salt güç olduğuna inanan bir grup mühendis, gerçekliğin bu olduğunu düşündü. Halbuki, İnovasyon teorisi, icadın yanında, iş modelinin de gerekliliğini ortaya koyuyordu.
Bankaların büyüklükleri içerisinde, bu fintekleri satın alabilme güçleri bulunuyor. Tabii ki satınalmanın işe yaramayacağını, zihniyet değişimi ile onların da yönetilmesi gerektiğini de unutmamak gerekir. Bu konuda en büyük dersi bize Cisco vermiştir.
Pandemi ile Fintek sektörü büyük bir ivme yakaladı ancak fintekler ölüm vadisine girdiler. Ölüm vadisinden ancak ekosistem ile çıkabilecekler. Bunun içinde ortak platformlar yaratmaları ve API ekonomisini ortaya koymaları gerekecek. Bu süreçte daha çok açık bankacılık ve servis bankacılığının gücünü kullanmak durumundalar.
Fintekler, teknoloji, regülasyon, lisans, operasyon, yazılımdaki güçlü kaslarını kullanarak, bankalar ile birlikte çalışarak, bu ölüm vadisinden kurtulacaklardır.
Bankaların, dijital ve mobil çözümlerde yapmış oldukları, operasyonel iş yüklerini önemli ölçüde azaltmış ve daha çevik hale dönüştürmüştür.
Ancak özellikle Dünya’nın da dijital yetenek darboğazından da geçtiği unutulmamalıdır. Yeni nesil yetenekleri hangi firmalar ve sektörler ellerinde tutabilir ve bu yetenekleri değere ve vizyona odaklayabilirlerse, o firmalar kazanacaktır. Tabii ki bir ekosistem içerisinde.
Finansal teknolojiler alanı yeteneklerin çekilmesi için bir cazibe merkezi haline geldi. Geleneksel kurumların hiyerarşik düzenlerinden, regülatif ve denetim gereksinimlerinden kaçan yetenekler, finteklerde buluştular ancak finteklerde bu yetenekleri anlamlı bir vizyona koşturmaz, gerçekçi davranmazlar ise de bu alanda da kalmayacakları net. Finteklerde, yüksek faiz oranları, şirket değerlerinin düşmesi, nakit yaratamama gibi nedenlerden işten çıkartma ve küçülmeye gidiyorlar.
Bankalar tüm bu koşullar dikkate alındığında, birlikte hareket etmek zorundalar.
Bu 2003 yılındaki dot.com balonuna çok benziyor. 2004 yılında, Facebook, 2007 yılında da İphone’un çıktığını unutmamak lazım. Bu bir değişimin habercisi. Bu süreç içerisinde, gerçekçilik ile yenilikçilik arasında yeni bir fırsat düzlemi açılıyor ancak bu fırsatı yine gerçekçi ve farklılıkları kucaklayan liderler ile gerçekleştireceğiz.
Her kriz bir fırsatı beraberinde getiriyor. Fintekler bir kriz içerisine giriyor ancak bu yeni bir doğum sancısı olabilir. Geleneksel olarak hiyerarşik yapıların, fintek dünyasından ayrıştığını göreceğimiz bir fay hattı kırılması diyebiliriz.
Fintekler, ilk depremde, kendi iş modellerinin sağlamlıklarını ve sürdürülebilirliğini test edecekler. Yenilikçi, müşteriye değer katan, doğru yetenekleri barındıran, sağlam finansal temelleri ve karlılığı olan firmalar bu depremden sağ çıkacak. Süslü ve ışıltılı dönemler bitti.
Girişim sermayesi ile karlılığına önem vermeyen girişimlerin dönemi kapanıyor. Artık kar elde edemeyen girişimlerinizi kapatma zamanı. Artık onlara startup imkanlarını sağlayamayacaksınız. Startup fikri de zaman zaman yanlış anlaşılmıştı. Hiyerarşik düzende mevki rütbede koşanlar, trend olarak fintek fırsatını görüp, kariyer oluşturmaya gelmişlerdi. Artık net olarak bu sektöre emek verenleri görme zamanı. Süreç içerisinde ihtiyar etme kavramını da ortaya atarak, bu konuyu yazmışım.
Artık sektörü ve birbirimizi anlamak için daha fazla verimiz var elimizde. Anlamak yazımda da, sürecin ihtiyar ve sabır olduğunu aktarmaya çalışmışım. O süslü vaadlerin artık sonuna gelmiş durumdayız.
%20'e varan işten çıkarmalar, geleneksel pazarlamacıların fintek pazarına el atarak, geleneksel zihniyetlerini burada da devam ettirmeleri, ilk olarak pazarlama ve markalama yatırımlarını düşürdü.
Girişim Sermayedarları, yeni girişimlere değil, gerçekten sağlam iş modeli olan, para yaratan portföylere doğru kayıyor.
Artık büyüme yanında, fintekte karlılığa bakılacak. Bu süreç içerisinde rakamların hormonlu büyümesini sağlayan işler, sorgulanır duruma gelecek.
Bu konsolidasyonların artmasına, adil ve rekabetçi fiyatlamaların yapılmasına imkan sağlayacak.
Büyük hiyerarşik düzende çalışan firmalar, uzaktan çalışma ile birlikte büyük bir iletişim krizine ve kültür oluşturamama sorunu ile karşı karşıyalar. Küçük, kompakt teknoloji girişimleri, işlerini biliyor, odaklanıyor ve müşteri değeri yaratıyorlar ise, çok hızlı büyümeler kayıt edebilecekler. İşte bu durumda ücret ve prim sistemleri değişmek durumunda kalacak. Değer yaratma üzerinden, değer dağıtabilen firmalar bu depremi atlayabilecekler. Sanırım, bunun artçı sarsıntıları uzun süre devam edecek. Çünkü şirketlerin kurumsal hafızaları ortadan kalkacak.
Fintek hiç olmadığı kadar hızlı bir değişim içerisine girmek durumunda. İş birlikleri ile bu dönemi atlatabilecek. Girişimlik ve iş birlikleri finteklerin en önemli maddesi olmak zorunda. Faturalı danışman çalışanların, girişimcilerin arttığı bir gig ekonomi çağını yaşayabiliriz.
Fintek dünyasında, Finans merkezlerinin bir ekosisteme dönüştürülmesi gerekliliği, herkesin önündeki bir ödev. Geçmişin hiyerarşik yapılarda, birleşme ve satın almaları çok konuşurduk. Bilgi devriminde, birleşme ve satın alma olsa da, eğer yetenekler içeride kalamıyorsa, bir anlamı olmuyor. Bu neden ile birleşmeyi ekosistem’de birleşme, satınalmayı da platform içerisinde pay alma olarak okuyabiliriz.
İş modellerinin B2B ve B2C destekleyebilecek şekilde genişletilmiş olması, büyük depremlere karşı firmaları korumaktadır. Bu modelleri bankalar ve fintekler arasında kazan kazan modelleri ile kurmak, daha güvenililir, kapsayıcı bir ortam yaratmak için gerekliliktir.
İş modellerinde açık bankacılık ve servis bankacılığı finteklerin önünü açmasını sağlayacaktır.
Düşük maliyet vererek müşteri kazanımı, karlılık nedeniyle, artık sürdürülebilir değil. Müşteri deneyimine odaklanarak, dijital bir deneyim platformu oluşturulması, ekosistemin gelişimi için gerek şartlardan.
Ödeme dünyasının görülmez olacağı bir dünyayı hayal ediyoruz. Ödemeler dünyasında yeni spin offların gelmesi ve sektörün hizmetler alanında çeşitlenmesi, ekosistemin büyütülmesi için de bir gereklilik.
Altyapı yatırımlarının bu kadar büyük olması nedeniyle, platformlar, yazılımlar, hizmetler, servis olarak isimsiz olarak sağlanacak ve ekosistem büyütülecektir ve kanallar çeşitlendirilecektir.
Açık bankacılık ve servis bankacılığı, yeni fırsatları beraberinde getirecek. Kolay kullanıma sahip araçların daha fazla kullanılması ile dijital ve mobile dönüşüm hızlanacaktır.
Online ve offline birleşmesi fijital bir dünya yaratmamızı sağlayacak. Visa ve Mastercard, takaslaşma yöntemleri hala uluslararası pazarda etkin olacaktır. Blok zincirlerin etkin kullanımı bu süreci farklılaştırabilecek olsa bile belli bir dönem bu süreç devam edecek gözüküyor.
Finteklerin global olması gerekliliği de ortada. Bunu ölçekleyebilecek şeyin de platform, ekosistem, bunun üzerinden toplanan veri ve verinin yapay zeka ile işlenerek, hiper kişiselleştirilmiş bir müşteri deneyimi yaratılarak, müşteriye değer kazandırılması gerekiyor.
