Platform Mimarisi ve Ekosistem
18. Yüzyılda Fransa’daki işsiz kuaförler, çok karmaşık bir inovasyon sorusunu çözebildi. Ama peki nasıl?
Gaspard de Prony, 1790'da şimdiye kadar oluşturulmuş en hassas trigonometrik tabloyu oluşturma görevi ile karşı karşıyaydı.
İmkansız gibi görünen bu görev karşısında, Prony, Adam Smith’in Ulusların Zenginliği kitabını okumasıyla bir aydınlanma yaşadı.
Adam Smith’in işçilerinin ürettiği gibi, trigonometrik tabloları üretilebilir işbölümüne göre bölmeye çalıştı. Bunun için en seçkin Fransız Matematikçiler Legendre, Prieur, Cote d’Or ve Carnot’u işe aldı.
Sonrasında bu formülleri yaklaşık bir düzine ortalama matematiğe aktarıldı. Bunları da basit algoritmalara dönüştüren ve doldurulacak tablo şablonları oluşturdular.
Bu tabloları doldurmak, toplama ve çıkarmanın ötesinde çok az matematik bilgisi gerektiriyordu. Her bir tablo, diğer tabloların bilgisi olmadan doldurulabiliyordu.
1700 sonlarında, Fransa’da ekonomik durgunluk vardı ve kemer sıkma politikaları uygulanıyordu. Prony’de yaklaşık yüz işsiz Fransız kuaförünü işe aldı.
Kuaförler matematikçiler ile hiçbir iletişim kurmadan, günde bine yakın sonuç ile dört yıl içerisinde, bir kişinin kadasını kuramayacağı kadar karmaşık bir inovasyon problemini, az bilgi ile daha küçük, bağımsız problemlere bölerek çözebilir hale getirdi.
Çok az merkezi koordinasyon ve iletişim ile, büyük bir problem çözülebilir hale geldi.
Tüm bu sonuçlar tek bir platformda toparlandı ve o dönem için dünyanın en karmaşık problemlerinden biri çözüldü. Bugün platformlar, kuantum bilgisayarlar aynı şeyleri yapmaya çalışıyor. Kuaförler artık yapay zeka olarak çalışıyorlar. Bu ortamda platform işlerinin nasıl çözülebileceğini hayal edebiliyor musunuz?
Alipay, Uber, Airbnb gibi platformlarının nasıl ölçeklenebildiğini hayal edebiliyor musunuz?
Buradaki ana odak konusu platform mimarisidir. Platform mimarisi, bir platform ekosisteminin evrimsel motorundaki ilk vitestir.
Ekosistemi büyütmek için katılım mimarisi gerektirir. Dışarıdan gelen 3. parti geliştiriciler aynı anda yenilik yapabilmeli ve bundan motive olabilmelidir.
Motivasyonsuz yetenek, yeteneksiz motivasyon kadar değersizdir.
Yeteneğin yaratılması, platform mimarisinin alanıdır. Motivasyon yaratmak, platform yönetiminin alanıdır. Partnerlerine, iş ortaklarına katılım için bir değer önerisi söyleyemediğinde, platform yaratmak mümkün olmaz. Bu nedenle, bir platformun ekosisteminin evrimi, platformun etkiletişime bağlıdır. Platformun nasıl yönetildiği bu nedenle kritiktir.
Karmaşıklık yeniliği engeller ve platformda gerçekçi olmayan bir iyimserlik yanlılığına yol açar. Bir platform mimarisinin artan karmaşıklığı nasıl yönetileceğini açıklar.
Platformdaki işleri bölmek ve küçük parçalar halinde işleyebilmek, sizi başarıya götürür. Bir fili nasıl yersiniz. Parçalayarak.
Herşeyi kendiniz yapamazsınız ve egonuz, bencilliğiniz, kibiriniz tutmadıysa da bunu yapmaya çalışmayın.
İnsanların bencilliği, yaşamı güçleştirir. Halbuki karıcalar kadar koordineli olabilseydik, takım olabilsek, kollektif bilinç ile hareket edebilseydik, filleri yiyebilir ve büyük işler yaratabilirdik. Alibaba’nın ödeme şirketinin ismi Ant Financial’dır. Karınca anlamındaki Ant, ego ile yapılandırılmış büyük bankalar finans kurumları yerine, kendi kendini koordine olabilecek karıncaların büyükleri yiyebileceğine inanır.
Hiyerarşik ve kapitalist sistemlerin ortaya çıkarttığı bencillik, kendilerinin sonunu hazırlar.
Takım olmaları, kollektif bilince erişmeleri, onların daha büyük işler yapabilmelerini sağlayacaktı. Aynı 1790'daki, Trigonometrik tabloları hazırlayan Fransız kuaförler gibi.
Yıkıcı İnovasyon teorisinin babası Harvard Profesörü Clayton Christensen’da bu konuyu modülerlik kavramı ile açıklar.
Mimarlık, platformun DNA’sını oluşturmak gibidir. Mantıkları birleştirir ve evrimsel yörüngesine oturttuğunuzda geri döndürülemez bir şekilde süreci başlatırsınız. Aynı blok zincirleri gibi.
Teknik olarak alınan bu kararın, büyük stratejik sonuçları vardır. Platformun DNA’sındaki bu özellikler, uygulamalar içerisine nüfus eder. Bir platform ve yeni bir tür yaratmış olursunuz.
Tabii ki kendi içerisinde DNA’sında bir bozukluk varsa, bu kopyalanarak devam eder ve genetik hastalıklar oluşur. Platformunuzda bu DNA bozuklukları nedeniyle, ortadan kalkabilir.
Mimari, basit, esnek, sürdürülebilir ve evrimleşebilir olmalıdır. Mimarileri modülerleştirmek temel problemleri çözebilir.
Karmaşıklık sistemimizin sonunu getirecektir. Bunun için çok modüler olmanız ve parçalara ayırmanız gerekir. Analiz edip, atomik seviyeye getirmeniz gerekebilir. Sonrasında sentez yapmanız gerekecektir.
Karmaşık problemlerin çözümünde, karmaşık yapılar kullanmak yerine, onların içerisine girerek, analiz yapmayı, nedenlerini anlamayı, basitleştirmeyi, sonrasında da basit şekilde görevlere ayırarak, büyük problemleri çözme şansına sahip olabilirsiniz. Sadece doğru yere bakın.
